Ludmiła Popiel

Ludmiła Popiel urodziła się w Zarówniu 4 sierpnia 1929. 
W tradycjach rodzinnych dominowały wątki zaangażowania społecznego i „pracy u podstaw”. Pradziadek Ludmiły i trzech jego braci utworzyli na potrzeby  powstania listopadowego oddział jazdy, rozbity w trakcie bitwy pod Dębem Wielkim. Jego wystawienie wiązało się z zadłużeniem majątków, które po powstaniu utracili. Kolejne pokolenie trudniło się już rzemiosłem a następne działalnością edukacyjną i społeczną. Rodzice Ludmiły, Konstanty i Eleonora Popiel, byli nauczycielami. Ojciec, który wrócił z kilkuletniej niewoli rosyjskiej po wojnie 1918 roku, był dyrektorem szkół i zaangażowanym działaczem. Stryj Karol Popiel był politykiem,  wraz z Wojciechem Korfantym głównym przedstawicielem ruchu chrześcijańsko-społecznego opozycyjnego wobec Józefa Piłsudskiego. Po uwięzieniu w Brześciu jeszcze  przed II wojną światową kilkakrotnie przebywał na emigracji w Paryżu, a w czasie wojny wszedł w skład Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie. Po krótkotrwałym pobycie w Polsce ostrzeżony przed aresztowaniem wyjechał w 1948 roku początkowo do Waszyngtonu i Paryża potem do Rzymu - na emigrację, z której nigdy nie wrócił. Ludmiła Popiel spędziła dzieciństwo w Chorzelowie, gdzie od 1933 ojciec kierował szkołą.

​

STUDIA ARTYSTYCZNE

​

W 1949, po ukończeniu gimnazjum i liceum w Mielcu, rozpoczęła studia na wydziałach architektury wnętrz Akademii Sztuk Plastycznych w Krakowie oraz filologii angielskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Czas studiów przypada na okres stalinizmu - z tego powodu zamknięto wydział anglistyki a z ASP zwolniono min. Tadeusza Kantora, a na krakowskim rynku propagandowe filmy mówiły o zdrajcach ojczyzny w tym o Karolu Popielu. W tym czasie młodszy brat Ludmiły - Kazimierz został skierowany do pracy przymusowej w wojskowych korpusach górniczych. W 1954 Ludmiła Popiel ukończyła Krakowska Akademię Sztuk Plastycznych na wydziale architektury wnętrz. Kolejno mieszkała i tworzyła w Koszalinie, Rzymie i Warszawie. 

​

ORGANIZACJA ŻYCIA ARTYSTYCZNEGO

Dzięsieć lat po zakończeniu drugiej wojny światowej artyści, którzy wówczas przyjechali do Koszalina podjęli się organizacji życia artystycznego od podstaw. Jerzy Fedorowicz, Ludmiła Popiel wraz z innymi artystami (Irena Kozera, Henryk Naruszewicz, Ryszard Siennicki, Ignacy Bogdanowicz, Józef Kempiński) założyli w 1955 roku Oddział Związku Polskich Artystów Plastyków w Koszalinie. Ludmiła Popiel, Jerzym Fedorowicz i Irena Kozera tworzyli projekty pierwszych wystaw archeologicznych i etnograficznych dla Muzeum w Koszalinie, zabytkowych i sakralnych obiektów w Koszalinie, Kołobrzegu, Darłowie, Słupsku, liczne projekty wnętrz urzędów, sanatoriów. 

Lecz przede wszystkim - bez działalności Jerzego Fedorowicza i Ludmiły Popiel nie byłoby „Spotkań artystów i teoretyków sztuki w Osiekach” które odbywały się co roku w latach 1963-1981. Jako inicjatorzy (wraz z M. Boguszem)  i organizatorzy pierwszych spotkań w Osiekach  (1963,64,65) otworzyli w  Polsce „epokę plenerów” -  kolejne spotkania polskiego ruchu awangardowego organizowane w całej Polsce (min: I Biennale Form przestrzennych w Elblągu w 1965, Puławy 66, Wrocław 70).  Nie organizowali wszystkich „Osiek”, jednak to podczas spotkań według ich programu miały miejsce wydarzenia przełomowe dla sztuki  polskiej  (np. w 1967 – pierwsze happeningi T.Kantora i W.Borowskiego, w 1970 – sztuka pojęciowa , 1972 i 1973 – sztuka a problemy ekologii). 

Dzięki działalności Jerzego Fedorowicza i Ludmiły Popiel podkoszalińskie Osieki stawały się przez wiele lat, według słów poety Juliana Przybosia – „letnią stolicą sztuki polskiej”. Spuścizną tej działalności jest obecnie jeden z najcenniejszych zbiorów polskiej sztuki współczesnej „Kolekcja Osiecka” znajdująca się w Muzeum w Koszalinie. 

​

TWÓRCZOŚĆ

​

Prace indywidualne  Ludmiły Popiel z lat 60-tych XX wieku to kompozycje abstrakcyjne w rygorze geometrycznym, cykle "Bramy", "Labirynty" liczne kompozycje bez tytułu. Wyraziste kompozycje podwójne i potrójne z początku lat siedemdziesiątych ustąpiły w drugiej połowie dekady miejsca subtelnym rysunkom o niezwykłym ładunku egzystencjalnym - "Humana-morta-sacra", "Bramy ciszy", "Substant". 

W latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych aktywność twórczą artystki stanowiły głównie akcje artystyczne - działania realizowane wspólnie z Jerzym Fedorowiczem we Wrocławiu (1970, Opolno-Zdrój 1971, Jagniątków 1975), Osiekach (1972, 1973, 1980), Poznaniu (Galeria Akumulatory 1979, sympozja Andrzeja Matuszewskiego i Galerii OdNowa w Dłusku 1976,1977, i Jankowicach, 1978), Warszawie (Galeria Piwna Andrzeja i Emilii Dłużniewskich - Substanty) a także działania mail-art  w ramach sieci NET (w tym działania  podczas niemal corocznych kilkumiesięcznych pobytów w Rzymie „I Matrimoni fatti a Roma … czy „Przedmioty znalezione”). 

 

Z perspektywy 50 lat szczególnie wyraziście rysują się sygnalizowane wówczas a aktualne dzisiaj tematy wspólnej twórczości Ludmiły Popiel i Jerzego Fedorowicza:
- mitu i granic poznania/doświadczenia 
- przekazu informacji i obszarów manipulacji przekazem na polu percepcji, kontekstu
- roli sztuki i zależności między sztuką, kulturą i cywilizacją
- postawy  artysty – autentyczności, uwikłania

Wątki ekologiczne powróciły zarówno w opracowaniu założeń programowych dla plenerów w Osiekach roku 1972 i 1973, jak i w pracach: Nić – wspólnie z Ludmiłą Popiel podczas pleneru Ziemia Zgorzelecka, i utopijnych wówczas propozycjach rozwiązań programowych jak S.E.N (stymulatory ekstensywnych nawyków) ukierunkowanych na rozwój nieinwazyjnego wobec natury stylu życia człowieka.

„Ludmiła Popiel i Jerzy Fedorowicz niechętnie zabiegali  o wystawy, katalogi czy jakiekolwiek inne formy promocji. Wystarczał im sam proces tworzenia, a resztę – w tym dokumentację i interpretację – pozostawiali historykom i krytykom sztuki. Prace i idee Popiel i Fedorowicza – formułowane cztery i pięć dekad temu – rezonują bardzo mocno z kluczowymi problemami współczesności” (Kuźmicz, 2019). To w jakim stopniu spuścizna Artystów zostanie odczytana i poddane refleksji zależy od żyjących w tej współczesności.